Darüşşafaka Kültürü ve Tarihi Komisyon Üyesi Beşir Özmen, Ağustos ayında da Darüşşafaka'nın tarihinden farklı konulara ışık tutmaya devam etti.
Darüşşafaka’ya kız öğrencilerin alınması fikri, 1871 tarihli tüzükten 40 yıl sonra kim tarafından dile getirildi?
13 Ağustos 1911 tarihli Darüşşafaka Cemiyeti Genel Kurulu’nda, İstanbul’da bir kız Darüşşafakası kurulması konusunda önerge veren ve talimat hazırlayan Cemal ağabeyimizin (DŞ’1898) aziz anısına…
Darüşşafaka Cemiyeti’nin 1911 yılı Genel Kurulu 21 Nisan 1911 (Rumi 8 Nisan 1327) ve 13 Ağustos 1911 (Rumi 31 Temmuz 1327) tarihlerinde olmak üzere iki oturumda yapılmıştır. Başka yılların genel kurullarında da görülebilen bu uygulamanın, Cemiyet ve Okulun yönetimiyle ilgili konuların genel kurullarda ayrıntılı olarak ele alınmasından kaynaklandığını düşünüyorum.
Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye Salnamesi’nden yararlanarak aktarıyorum:
13 Ağustos 1911 tarihli Genel Kurul oturumu Maarif Nazırı (Milli Eğitim Bakanı) Abdurrahman (Şeref) Beyin Başkanlığında yapılmıştır. Abdurrahman Şeref Bey (1853-1925) Osmanlı İmparatorluğu döneminde Meclisi Ayan üyeliği, Milli Eğitim Bakanlığı, Vakıflar Bakanlığı gibi görevlerde bulunmuştur ve İmparatorluğun son vakanüvisidir. Tarihi Osmani Encümeni 1909 yılında kendisinin Başkanlığında kurulmuştur. 1923 yılında TBMM II. Yasama Döneminde İstanbul Milletvekili olarak Meclise girmiş ve en yaşlı üye sıfatıyla Meclisi açmıştır.
Darüşşafaka Cemiyeti’nde Yönetim Kurulu ve Eğitim Komisyonu üyesi olarak değerli hizmetlerde bulunmuştur.
Abdurrahman Şeref Bey ile ilgili daha geniş bilgi veren Darüşşafaka Tarihinde Bu Ay - Şubat, 10 numaralı yazıyı okumak için tıklayınız.
Abdurrahman Şeref Bey’in Darüşşafaka’ya hizmetleri üzerinde kapsamlı çalışmalar yapılmasının vefa borcumuzun da gereği olduğunu düşünüyorum.
Kız Darüşşafakası Açılması ve Başka İllerde Darüşşafaka ve Cemiyeti Tedrisiye Şubelerinin Açılması
Bu toplantıda Cemiyet ve Darüşşafaka Vakıflar Komisyonu (Evkaf Komisyonu) üyesi Cemal Efendi (DŞ’1898) Cemiyet Tüzüğünün ilgili maddesi uyarınca Dersaadet’te (İstanbul’da) bir kız Darüşşafakası kurulması gerektiğini belirten bir önerge vermiştir. Kendisi bu konuyla ilgili 37 maddelik bir “talimat” hazırladığını da bildirmiştir. Bu belgenin bulunmasının konuyla ilgili yapılacak araştırmalar açısından çok önemli olduğunu düşünüyorum.
Telgraf Bakanlığı Kontrol Dairesi’nde memur olan Cemal Bey önemli hizmetleri ve fevkalade girişimleri nedeniyle Genel Kurul kararı ile takdir edilmiştir.
Bu önerge üzerinde yapılan tartışmalarda bu dileğe katılınmakla birlikte Darüşşafaka’nın yönetimi için elde yeterli paranın bulunmadığı, hükûmetin yardımına muhtaç bulunulması nedeniyle de teklifin kabulü mümkün görülmemiştir. Öncelikle gelirlerin artırılması için çalışılmasına ve imkân bulunması konusunda Yönetim Kurulu ve Eğitim Komisyonlarında gerekli incelemenin yapılması ve eksikliklerin tamamlanmasından sonra konunun Genel Kurul’a sunulması uygun görülmüştür.
Üyelerden İçişleri Bakanı Talat Bey de teklif olunan kız Darüşşafakasından başka, vilayetlerde Darüşşafaka ve Cemiyeti Tedrisiye şubeleri açılması için hem gelirlerin artırılmasına çalışmak hem de vilayetlerde açılacak şubeler hakkında incelemelerde bulunmak üzere bir teşebbüs heyeti oluşturulmasını, bu heyetin seçimle değil, sürekli çalışacak kişilerden oluşmasını ve kendisinin de iftiharla bu heyet üyeliği görevini üstleneceğini belirtmiştir.
Talat Bey’in başkanlığında bu işi üstlenen Ahmet Midhat, Sezai (Selek) ve Fatin Beyefendilerle (Kandilli Rasathanesinin kurucusu Fatin (Gökmen) ve önerge sahibi Cemal Efendi’den oluşan bir heyet kurulmasına karar verilmiştir.
Cemiyet, Darüşşafaka’da kız öğrencilerin eğitim görmesini öngören 1871 tarihli Tüzükten 40, Okulun eğitime başlamasından 38 yıl sonra kız Darüşşafakası kurulması, vilayetlerde Darüşşafaka ve Cemiyet şubelerinin kurulması konusuyla birlikte, en üst düzeyde yeniden gündeme getirmiştir.
Kız Darüşşafakası kurulması teklifinin bir Darüşşafakalıdan gelmesi mutluluk verici ve önemlidir. Kurulan heyet de konuya verilen öneme işaret etmektedir.*
Darüşşafaka’ya kız öğrencilerin alınması, aradaki başarılı olmayan girişimlerin ardından, 1971 yılında, Fettah Aytaç’ın (DŞ’28) DC Başkanı, Nazıma Antel’in Okul Müdürü olduğu dönemde gerçekleşmiştir.
Heyetin yapacağı çalışmaların sunulacağı Yönetim Kurulu ve Eğitim Komisyonu da aşağıdaki üyelerden oluşmaktadır.
Yönetim Kurulu:
“Posta müdür-i umumi-i [90] sabıkı Fahri Bey, Evkâf Nazır muavini Cemil Bey, Muhasebe-i Maliye müdürü Sezai Bey, telgraf müdür-i umumisi kontrol müdürü Cemiyet muhasebecisi Hüseyin Remzi Bey, Tophane mübayaât komisyonu reisi Edhem Paşa, Şura-yı Devlet bidayet reisi İsmail Hakkı Bey, Haşim Bey, Kadri Bey, Nuri Bey, İsmail Beyefendi”
Eğitim Komisyonu:
“Ayandan vakanüvis Abdurrahman Bey, Halis Efendi, Mekteb-i Sultani müdürü Salih Zeki Bey, mualliminden Harun ve Halkalı Ziraat Mektebi müdürü Arif Bey ve Darülfünun Edebiyat şubesi müdürü İsmail Hakkı Bey, Ahmed Midhat Efendi, Tıp Fakültesi muallimlerinden Süleyman Numan Bey, Sabri ve mühendis Salim Beyefendi”
Yönetim Kurulu ve Eğitim Komisyonu üyelerinin üstün nitelikleri dikkat çekicidir.
Darüşşafakalılar Derneği ne zaman kuruldu?
21 Ağustos 1908 (Rumi 8 Ağustos 1324)* tarihinde Darüşşafaka’da toplanarak Darüşşafaka Mezunin Cemiyeti’ni kuran ağabeylerimizin aziz anısına…
Darüşşafaka Mezunin Cemiyeti ilk toplantısını 21 Ağustos 1908 tarihinde yaptı. Bu tarih derneğimizin kuruluş tarihi olarak kabul edilir.
Kuruluşla ilgili “Darüşşafaka Mecmuası”nın 14 Haziran 1909 tarihli ilk sayısında yayınlanan “Darüşşafaka Mezunin Cemiyeti’nin 8 Ağustos sene (1)324 tarihinde gerçekleşen ilk toplantısının tutanağıdır”** başlıklı yazıdan bazı bilgileri özetleyerek aşağıda bilginize sunuyoruz:
Darüşşafaka Dergisi’nin 14 Haziran 1909 (Rumi 1 Haziran 1325) tarihli ilk sayısının kapağı ve iç kapağı (Darüşşafaka Cemiyeti Müzesi Kütüphanesi)
Toplantı ile ilgili bilgiler “Tanîn, Yeni Gazete, Servet-i Fünûn, Metin, Millet gazetelerinde neşrolunmuş idi” açıklaması yer almaktadır.
Okulun ve toplantının yapıldığı salon (divanhane) bayraklarla, yağlı boya tablolarla süslenmiş ve ortada bulunan uzun bir masanın üzerine güzel çiçeklerle “Hürriyet” yazan bir çiçek demeti konmuştu.
Toplantıda Hulusi Efendi’nin açılış konuşmasından sonra mezunlar konuşmuştur. Konuşanları temsilen iki mezunun konuşmaları aktarılmaktadır; “Posta ve Telgraf Nezâreti İmâlat Müdürü Ferid ve Posta Müdür Umûmisi Fahri”
Kaynak “Darüşşafaka: Türkiye’de İlk Halk Mektebi: Darüşşafaka Nasıl Doğdu,
Ne Hizmetler Etti, Nasıl Yaşıyor?”
İmalat Müdürü Ferit, genç yaşta vefat eden Darüşşafakalıları rahmetle yadettiği, hayatta kalanların vatanın beklediği iyi hizmetlerde bulunabilmeleri için dua etttiği konuşmasını “Yaşasın millet, yaşasın vatan, yaşasın hürriyet, yaşasın Dârüşşafaka.” diyerek tamamlamıştır.
Posta Müdür Umumisi (Posta Genel Müdürü) Fahri de konuşmasını, Darüşşafaka’ya girişini anlattığı şu satırlarla tamamlamıştır:
“Bir cuma sabahı amcam beni aldı bu muhteşem ve mu‘azzez mektebe getirdi. Benim pek de memnun görünmediğimi fark eden Süleyman Paşa*** mağfûr bir peder kadar mülâyemet; bir askere layık vakar [bağışlayıcı bir baba kadar yumuşaklık ve bir askere layık ağırbaşlılık] ile ‘oğlum burası millet mektebidir, asker milletden olur’ kelimatıyla beni îkaz eyledi ve mektebin ilk elbisesini iktisâ ile işte ben de bir millet-i askerî ‘Dârüşşafakalı’ oldum, yaşasın millet, yaşasın vatan, yaşasın ordu.”
Yazının dipnotunda Fahri Bey’in konuşmasında bundan sonra Mezunin Cemiyetini kurulmuş addedip bu bilim kaynağı yetimhaneden çıkan mezunların ilk vazifesinin kendilerinin irfan kaynağı olan Darüşşafaka kurucularının hatırı ve yüce ruhlarının şenlenmesi için Cemiyeti ihya ve o kutsal cemiyet görevinin yerine getirilmesini amaçlaması gerektiğini belirttiği yazılmaktadır.
Derginin bu sayısında yayımlanan diğer bir yazıda Derneğin üyelerinin 28 Mart 1909 (Rumi 15 Mart 1325) tarihinde bir araya gelerek Derneğin yönetim kurulu üyelerini seçtikleri bilgisi yer almaktadır. Yukarıda konuşmaları aktarılan Posta ve Telgraf Nezâreti İmâlat Müdürü Ferid ve Posta Müdür Umûmisi Fahri de seçilen üyeler arasındadırlar. Fahri Bey hem en çok oyu alması hem de Okula giren ilk sınıfın birincisi olması nedeniyle Darüşşafakalılar Derneği’nin ilk başkanı olmuştur.****
Yazıda belirtildiği gibi Darüşşafakalılar Derneği II. Abdülhamid Dönemi’nde, 1908 yılında Maarif İdaresine devrolunan Darüşşafaka’nın yeniden Cemiyet yönetimine geri verilmesini amaçlayarak kurulmuştur.
Darüşşafakalıların amaçlarına varmak için örgütlenmeleri, dernek kurmaları, yayın organı çıkarmaları bilinç düzeylerinin yüksekliği hakkında önemli ölçüde fikir vermektedir.
Kuruluş toplantısı büyük bir kutlama ve bayram havası içinde geçmiş ve tamamlanmıştır.
Darüşşafakalılar Derneği’nin kuruluş yıl dönümü kutlu olsun!
Yaşasın Darüşşafaka!
Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz’da hangi Darüşşafakalılar önemli roller oynadı?
26 Ağustos 1922 tarihinde başlayan Büyük Taarruz’un Başkomutanı Mustafa Kemal Atatürk, taarruzun adsız ilk şehit subay ve ilk şehit neferinin, Darüşşafakalı Korgeneral Kemalettin Sami Gökçen, Darüşşafaka Bağışçısı Emine Sabiha ve Orgeneral Abdurrahman Nafiz Gürman’ın aziz anısına…
26 Ağustos 1922 tarihinde başlayan Büyük Taarruz 30 Ağustos’ta zaferle sonuçlanmış ve Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, ordulara 1 Eylül 1922’de Dumlupınar’dan aşağıdaki tarihi emri vermişti:
“Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları! Afyonkarahisar-Dumlupınar Büyük Meydân Muhârebesi’nde zâlim ve mağrûr bir ordunun anâsır-ı asliyyesini inanılmayacak kadar az bir zamânda imhâ etdiniz. Büyük ve necîb milletimizin fedâkarlıklarına lâyık olduğunuzu isbât ediyorsunuz. Sâhibimiz olan büyük Türk milleti istikbâlinden emîn olmağa haklıdır. …Bütün arkadaşlarımın Anadolu’da daha başka meydân muhârebeleri verileceğini nazar-ı dikkate alarak ilerlemesini ve herkesin kuvâ-yı akliyyesini ve menâbi’-i celâdet ve hammiyyetini müsabaka ile ibzâle devâm eylemesini talep ederim. Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!”
Darüşşafakalı Kemalettin Sami Gökçen (DŞ’1897-1901), Büyük Taaruz’da Albay rütbesiyle 4. Kolordu Komutanı olarak görev yapmış ve Büyük Zafer’in hemen ardından, 31 Ağustos 1922 tarihinde, savaşta yararlılık gösteren bir grup subayla birlikte terfi ederek tümgeneral (mirliva) olmuştur.
Org. Abdurrahman Nafiz Gürman’ın 1966 yılında defnedildiği Zincirlikuyu Mezarlığındaki mütevazı mezar. 1984 yılında Emine Sabiha Gürman da bu mezara defnedilmiştir. Org. A. Nazif Gürman 1988 yılında Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir (Fotoğraf Beşir Özmen)
Orgeneral Abdurrahman Nafiz Gürman Büyük Taaruz’da Albay rütbesiyle, 3. Kolordu’ya bağlı 4. Tümen Komutanı olarak görev yapmıştır. Eski Genelkurmay Başkanlarından Org. Abdurrahman Nafiz Gürman’ın eşi Emine Sabiha Gürman tüm mal varlığını Darüşşafaka’ya bağışlamıştır.
Gürman ailesi mütevazı yaşamlarıyla bilinmektedir.
Darüşşafakalı Ağabeyimiz Nusret Altınkaya Emine Sabiha Gürman’ın evine yaptığı ziyareti anılarında şöyle anlatıyor:
“Şişli Meydanı’na bakan eski apartmanlardan birinin giriş katında bir Bağışçımız vardı. Oturduğu ev iki oda bir hol ve müştemilattan ibaret; her evde bulunan yıllanmış ve yıpranmış eşya. Bu hanımefendi eski Genel Kurmay Başkanlarından Abdurrahman Nafiz Gürman’ın eşiydi. Holdeki bir kilim ile üzeri örtülü radyosunun vefat ettikten sonra ev hizmetlerini gören kapıcıya bırakılmasından başka bir isteği olmadı!’’
1863 Yılından günümüze Darüşşafaka Tarihinde Ağustos ayında gerçekleşen diğer önemli olayların tamamını okumak için tıklayınız
Tüm Haberlere Göz Atın
